Compagnie Elirale - Pantxika Telleria Konpainia
Elirale konpainia 2001ean sortu zuen Pantxika Telleria koreografoak Donibane Lohizunen (Lapurdi). Bere jestuak garatzea eta esperientzia koreografikoa partekatzea ziren konpainia hau sortzeko helburuak. 24 urte berantago, oraindik helburu horiek atzeman daitezke egituraren ADNan.
Lehen urteetatik, Eliraleren sorkuntza lanak profesionalen mundua konbentzitu zuen:
Profesionalen aitortza horien ondorioz, sorkuntzak fite hedatu ziren Bilbotik Baionara eta Iruñetik Donostiara. Urteetan zehar, konpainiak bere errepertorioa zabaldu du: 0001, Firua, Hiruki, Lauki eta aldi berean publiko ezberdinak hunkitzen ditu:
Horrez gain, 2007an eta 2011an sortu Otto, Lodikroko eta Ninika ikusgarriak 3 urtetik gorako haurrendako obra nagusi bilakatu ziren eta eskualde mailako dimentsioa eman zioten konpainiari.
2015ean, Elirale konpainiak Avignongo festibalera joateko erronka kausitu zuen, haurrentzako Ninika ikusgarriarekin. Hiru astez ikusgarria Golovine antzokian ematea esperientzia positiboa izan zen, 200 aldiz baino gehiago eman baitzen eta Elirale Frantzian ezagutarazteko eta haurrentzako sorkuntza koreografikoan erreferente bilakatzeko aukera eman baitzuen.
Kultur sektoreko ezagupen hori baliatuz, konpainia euskal jauzien edo mutxikoen sistema koreografikoari eta jestu garaikideetan duten eraginari buruzko ikerketa-lan sakon batean murgildu zen. Pantxika Telleria mutxikoen eta beren berezitasunen ikertzen aritu zen 80 urtetik gorako dantzari eta musikariekin Feldenkrais metodotik erauzitako mugimenduen analisirako tresnak baliatuz. Egiazkotasuna bilatu nahian, ibilbide hori gaur egungo euskal dantza tradizionaleko dantzari eta musikariekin partekatu zuen. Lekukotasun eta ekarpen mamitsuek elikatu zuten ariketa horren emaitzak, koreografoa bere hizkera koreografikoa zorroztasun handiagoz lantzera eraman zuen.
Hausnarketa horren fruitua Xihiko familiendako ikusgarrian islatu zen.
Aldi berean, Oa-huetak haurrendako ikusgarriaren bidez, konpainia euskarazko sorkuntza garaikidearen dinamikan kokatu zen eta, horrez gain, bi interprete profesionalizatzeko aukera eman zuen.
Izan ere, lurraldean handitzen ari diren euskararen inguruko sentsibilizazio beharrei erantzuteko, bi dantzari horiek bitartekaritza lan bat egiteko formatu ziren barne-mailan. Orotara, artista gazteen formatzeko engaiamendu horrek lau urteko ziklo bat sortzea ekarri zuen, besteak beste Porosus dotazio funtsak sostengaturik.
2017an, Artharekin, Pantxika Telleriak berriz galdekatu nahi izan zuen bere jestua publiko orokorrarendako sorkuntza koreografiko garaikide baten bidez. 5 dantzari ziren oholtza gainean 2019ko irailean Miarritzeko Maitaldia festibalean sortu zen piezan.
O! izan zen ondoko sorkuntza, eta haur eta gazteen publikoarentzat dantza garaikiderako lehen ataria izatea zuen xede. 2020an sortu zen obra honetan dantzari bakarra zen, kupula puzgarri baten barnean, hurbiltasuna eta esperientzia sentsoriala uztartuz. Bere berezitasunetik, belaunaldi guzien interesa eta hausnarketa piztea lortu zuen.
Bi urte berantago, konpainiak berriz hartu zuen mutxikoen inguruko bilaketa eta haien ibilbidean zehar Eliraletik pasa ziren esperientzia handiko hiru dantzariren jestuekin uztartu zuen. 2022ko otsailean aurkeztu zen Fuga! Hego-Akitaniako Eszena Nazionalean eta Maitaldia festibalean, besteak beste. 2024an, Fuga! Ikusgarria Ipar Euskal Herritik Hego Euskal Herrira ere zabaldu zen, eta Bilboko fundazioko publikoa txunditu zuen.
Goi-mailako ekoizpen horren ondotik, Mamuka etorri zen, haurrendako ikusgarri bat, zeinetan natura eta bere biztanle ñimiñoak ziren protagonista Vivaldiren Lau Urtaroen doinuekin. Obra hori bi dantzari gazteren bi urteko lanaren fruitua zen, eta hauek ere profesionalizatu ziren. Eliraleren publiko leialak harrera ona egin zion errepertorioko pieza berri honi, arintasun, kolore eta josteta behar bati erantzuten baitzion. 2025ean erronka finkatua da: Mamuka Avignongo festibalean aurkeztuko da 3 astez.
Hedapena hobetzeko eta txikienen publikoa berriz atzemateko, Eliraleko lan-taldeak bi proposamen xume landuko ditu 2024 eta 2025ean: tXIotxioka, 3-7 urteko haurrentzat eta Urtxintxak, ninientzako dantzaldia, 6 hilabetetik 3 urterako haurrentzat. Ikusgarri horiek dantza, musika eta euskarazko kantuak uztartuko dituzte eta edozein tokitan eman daitezke, ez soilik antzokietan: eskoletan, haurtzaindegietan ere izan daiteke.
2026an, berriz, bOta, karrika ikusgarria aurkeztuko dute: “talde” sorkuntza bat, Joana Millet eta Jon Vernier dantzari gazteen eta Elirale konpainiaren artean. “Coworking konpainia” forman arituko diren artista gazteak koreografo eta interprete bilakatuko dira eta aktiboki parte hartuko dute sorkuntzan. Elirale-Pantxika Telleria konpainiak maila administratiboan duen jakintza eta arlo artistikoan duen ikuspegia ekarriko die.
Pantxika Telleria Donibane Lohizunen sortu zen eta euskal dantza tradizionalaren munduan murgildu zen gaztetatik. Ondotik, modern-jazz dantzara eta dantza klasikora egin zuen salto. 1987an, Pariseko Musika eta dantza kontserbatorio nazionalean sartu zen.
Formakuntza denboran, zauri baten ondorioz estudioetatik urrundu behar izan zuen eta Bordeaux III unibertsitateko letra eta zibilizazio espainol eta euskaldunak lizentzia ikastera joan zen. Hala ere, bere bizi profesionala dantzaren munduan segitzeko gogoa bizirik zen oraindik eta 1996ko ekainean Dantza Irakasle izateko Estatu-diploma eskuratu zuen Bordeleko CAFEDEMen. Urte bereko irailean Miarritzeko Gillet-Lipszyc Baleteko dantza irakasle gisa hasi zen lanean. Orokorrean kulturarekiko eta bereziki euskal kulturarekiko duen atxikimenduari jarraikiz, dantza iniziazio saioak proposatu izan ditu ikastetxeetan euskaraz eta euskal dantzen garapenean engaiatu izan da hainbat elkarterentzat lan eginez: Maritzuli konpainia eta Iparraldeko dantzarien biltzarra, besteak beste.
1998ko ekainean, Pantxika Biarritz Culture elkartean sartu zen publikoarekiko harremanetan aritzeko: herriko etxearentzat lan egiten zuen elkarte horretan, dantzaren inguruko bitartekaritza landu zuen Miarritzeko Maitaldia festibalaren karietara.
Koreografien sorkuntzarako nahia izan du gaztetatik eta 2001eko martxoan gauzatu zen lehen aldiz: EliralE konpainia ofizialki sortu zen eta etengabe mugimenduan den laborategi artistiko gisa aritu da geroztik. Adierazpide garaikideak eta euskal kultura uztartuz, Pantxikak loturaren, transmisioaren eta topaketaren inguruko hausnarketak lantzen ditu bere sorkuntzen bidez.
2001ean sortu zenetik, Elirale konpainiak bere lan koreografikoen bidez hurbiltasuna lantzea du xede, dogma guzien gainetik.
Profesionalen eta publikoaren aitortza jaso zuten 0001edo Firua bezalako piezen ondotik, besteak beste, 2005eko Kadira, 2007ko Lodikroko eta 2011ko Ninika obren bidez hasi zen koreografoa haurrendako ikusgarriak ere sortzen.
Aldi berean, Elirale konpainiak Euskal Herri mailako loturak ere sortu izan ditu, Kukai konpainiarekin eta Jon Maya koreografoarekin egin kolaborazioen bidez ( Soka, Sok2 edo Fight for Fandango), edo Lagunarte konpainiarekin eta Kristof Iriart kantariarekin, 01.01 eta Zun piezetan, zeinetan arnasketa eta ahotsa mugimenduaren luzamendu gisa ulertzen diren.
2012 eta 2017 artean, haurrendako hainbat ikusgarrik (Xihiko, Satie-ka, Oa-huetak…) hedapen erritmo jarraiki bat ekarri zuten eta 2014an, konpainia Senpereko Larreko kultur zentroan errotu zen.
2018an, koreografoak erabaki zuen berriz publiko orokorrera zuzentzea, Artha pieza aurkeztuz, bost interpreterekin, Maitaldia festibalean.
Konfinamendu betean, O! sortu zen, bakarkako koreografiko bat, esperientzia berritzaile eta sentsorial horretarako espresuki sortu domo puzgarri baten barnean. Bi urte berantago, koreografoak Cyril Geeroms eta Yutaka Takei dantzariak berriz elkartu zituen, 20 urte lehenago Eliralen aritu baitziren, hirukote bat osatzeko Oihan Indart berriki profesionalizatutako dantzari gaztearekin batera. Mutxikoetatik abiatuz Fuga ! sortu zen, jestu garaikideak eta Romain Baudoinek zuzenean interpretaturiko Torrom Borrom musika uztartuz.
Aldi berean, sentsibilizazio ekintzak biderkatu dira eta konpainiak usu ematen ditu saioak ikastetxeetan, zahar etxeetan edo bestelako egoitzetan. Kultur eragile bezala duen rola indartu eta garatu nahian, Pantxika Telleriak ezohiko lankidetza anitz abiatu ditu:
Sentsibilizazio tailerren bidez, hainbat lotura sortu dira Senpereko beste elkarteekin, besteak beste, SPUC zango baloi taldea, Oinez mendizale taldea edota Zirikolatz dantza taldea.
2024an Eliralek haurrendako ikusgarri berria gehitu du bere errepertorioan: Mamuka, haurrak modu poetiko eta ludikoan dantzara lotzea xede duena.
Pantxika Telleriak sortu konpainiak bere ADNarekiko eta helburuekiko leial segitzen du eta hurbileko herritarrekin harremanak lantzen ari da. Esperientzia ezberdinen bidez konpainia indartu da, koreografoa ere bai, eta arte koreografikoaren eta osasunaren arteko loturak lantzen joan dira, mintzaldien, tailerren edo gertakarien bidez, besteak beste, Bordeleko Xavier Arnozan ospitaleko Mediku-formakuntzako erakundearekin.
Bide batez, hainbat emazte boluntario batu ditu, 8-68 urte artekoak, dantzaren bidez minbiziaren aurkako borroka irudikatzeko, urri arrosaren karietara. Senpereko herritarrei dantza-ibilaldi bat aurkeztu zitzaien eta horren bidez, hainbat kontzientzia piztea, erronka pertsonal betetzea eta nork bere mugak gainditzea kausitu ziren.
Ingurumenarekin loturik, bestalde, Eliralek euskararen alde lan egiten segitzen du, 2024an Urtxintxak eta tXIotxioka sortuz, 6 hilabete eta hiru urteko haurrentzat lehena eta hiru urte eta zazpi urte artekoentzat bigarrena. Bitartekaritzan duen esperientzia aberatsa aplikatu die bi proposamen artistiko xume hauei, dantza, kantua eta zuzeneko musika uztartuz eta jestuen eta euskarazko hitzen bidez, etxeko txikienak iratzartze artistikora sentsibilizatzeko.
Larreko Kulturgunea
Xan Ithourria plaza
64310 Senpere
elirale@elirale.com
+ 33 (0) 7 69 89 65 54
Konpainiaren azken berrien ukaiteko :
Bideo hau %50ean finantzatu du Euskal Elkargoak, BERPIZTU suspertze.
Cette vidéo a été financée à 50% par la Communauté d’Agglomération Pays Basque dans le cadre du plan de relance BERPIZTU.
